تأثیر مکش خاک و شوری آب بر عملکرد و اجزای عملکرد پنبه

چکیده:سابقه و هدف:کمبود آب و شوری آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک، دو عامل محدود کننده تولیدات کشاورزی می‌باشند. ‌توجه ‌به ‌بهـبود و اصلاح ‌انواع ‌روش‌های ‌آبیـاری ‌سطـحی ‌و نیز مـکـانیزه ‌کردن‌ این ‌روش‌ها ‌برای ‌افزایش‌ رانـدمان ‌آبیـاری ‌و بالا بردن ‌یکنواخـتی ‌توزیع ‌آب ‌در ‌سطح‌ مزرعه، ‌از ‌اهمیت ‌خاصی ‌برخوردار ‌است. از طرف دیگر سطح زیرکشت پنبه در استان کرمان غالباً منحصر به منطقه ارزوئیه می‌باشد که با مساحتی حدود 2500 هکتار، قابلیت تولید حدود 5/2 تن وش پنبه در هکتار را داراست، لذا به‌دلیل کمبود منابع آب با کیفیت مناسب در استان کرمان، هدف تحقیق حاضر، بررسی تأثیر توأم کم‌آبیاری و شوری بر عملکرد و اجزای عملکرد پنبه می‌باشد.مواد و روش:در این تحقیق به‌منظور بررسی تأثر شوری بر عملکرد و اجزای عملکرد پنبه در شرایط اعمال سطوح مختلف پتانسیل ماتریک خاک در منطقه ارزوئیه استان کرمان، آزمایشی با استفاده از سیستم آبیاری شیاری در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال زراعی 1391 و 1392 اجرا گردید. این آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات و در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی که دارای چهار سطح پتانسیلی (45=1I، 55=2I، 65=3I و 75=4I کیلو پاسکال جهت شروع آبیاری) به‌عنوان عامل اصلی و سه سطح شوری آب (5/1 =1EC، 5/4 =2EC و 5/7 =3EC دسی‌زیمنس‌برمتر) به‌عنوان عامل فرعی بود، در سه تکرار اجرا گردید. یافته‌ها:نتایج حاصل از بررسی عملکرد و اجزای عملکرد پنبه در شرایط اعمال توأم کم‌آبیاری و شوری تحت سیستم‌ آبیاری شیاری نشان داد که صرفه‌جویی 1150 مترمکعبی آب (7/11 درصد) بین نقاط پتانسیلی 45 و55 کیلو پاسکال جهت شروع آبیاری، در شرایطی باعث کاهش 3/7 درصدی عملکرد محصول، 7/7 درصدی تعداد غوزه در بوته و 4/11 درصدی ارتفاع بوته و وزن غوزه شده که افزایش 8/4 درصدی کارآیی مصرف آب، را درپی داشته است. همچنین اعمال سطح شوری 5/4 دسی‌زیمنس‌برمتر در مقایسه با سطح شوری 5/1 دسی‌زیمنس‌برمتر در کشت پنبه سبب کاهش 6/8 درصدی عملکرد و کارآیی مصرف آب، 2/4 درصدی وزن غوزه و 4/8 درصدی تعداد غوزه در بوته شد اما از لحاظ آماری تمامی صفات مذکور در هر دو تیمار مورد بررسی در یک گروه آماری قرار گرفتند.نتیجه‌گیری:با توجه به نتایج بدست آمده، می‌توان اذعان داشت که افزایش راندمان آبیاری در سیستم آبیاری شیاری در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور می‌تواند نقش بسزایی در صرفه‌جویی مصرف آب و کاهش هزینه‌های انرژی داشته باشد. همچنین با توجه به روند افزایش شوری منابع آب، اعمال نقطه پتانسیلی 55 کیلو پاسکال در شرایط استفاده از آب با شوری 5/4 دسی‌زیمنس بر متر می‌تواند در افزایش عملکرد، کارآیی مصرف آب و سطح زیرکشت پنبه نقش موثری داشته باشد.